Sıfır Araçta “Bedel İadesi” / Tüketici Hakları

orhanaka18 Kasım 201822 Şubat 2022

Bu makalemizde, tüketicilerin, sıfır kilometre olarak satın aldıkları ve daha sonra ayıplı olduğu anlaşılan araçlarında bedeli iade alma hakkı, sıfır araçta bedel iadesi hakkının hangi şartlar altında kullanılabileceği, yaşanması muhtemel sorunlar, tüketicinin sıfır araçta bedel iadesi hakkı kapsamında çıkarlarının en iyi şekilde nasıl korunacağı ile ilgili açıklama yapmaya çalışacağız.

“Sıfır Araçta Bedel İadesi” hangi koşullarda mümkün olur?

Ayıplı Araçlarda Tüketici Hakları başlıklı makalemizde, malın (otomobilin) ayıplı olması durumda tüketicinin seçimlik haklarından birinin, sıfır kilometre satın alınan aracın bedelinin tüketiciye iadesi hakkı olduğunu ifade etmiştik. (TKHK.m.11)

Eğer siz, tüketicinin misliyle değişim hakkı konusunda bilgi almak istiyorsanız Misliyle Değişim Hakkı isimli makalemi inceleyebilirsiniz.

Ayıplı aracın iadesi ve bedelin geri alınması hakkı “6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun”da şu şekilde ifade edilmiştir:

“Tüketicinin seçimlik hakları”
MADDE 11/1: “Malın ayıplı olduğunun anlaşılması durumunda tüketici;
Satılanı (ayıplı aracını) geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönme (satış bedelini iade) seçimlik hakkını kullanabilir. Satıcı, tüketicinin tercih ettiği bu talebi yerine getirmekle yükümlüdür.”

6502 sayılı Kanun’un tüm metnini buradan okuyabilirsiniz.

Satıcı, ayıplı aracını iade etmek isteyen tüketicinin bu tercihi karşısında, ödemiş olduğu bedelin tümünü derhal tüketiciye iade etmelidir.

1- Hukukun, kişilere tanıdığı her türlü hak gibi “sıfır araçta bedel iadesi” hakkının kullanımını da bazı koşullara tabi kılınmıştır:

1.1- Öncelikle malın (otomobil, konut gibi) ayıplı olması gerekir. Ayıp nedir? Hangi durumlarda araçta ayıp mevcuttur? Bu sorularınızın cevabını Ayıplı Araçlarda Tüketici Hakları isimli makalemizde bulabilirsiniz.

1.2- Sıfır Araçta Bedel İadesi hakkı, objektif iyiniyet kurallarına aykırı olarak kullanılamaz.

Tüketici, sözleşmeden dönme (ayıplı aracını satıcıya iade ederek ödediği satış bedelinin kendisine iadesi) talebinde bulunurken objektif iyiniyet kuralları içerisinde hareket etmek zorundadır.

“Objektif iyiniyet kuralları” ifadesinden ne anlaşılmalıdır? 6502 s. TKHK.nun ilk ve en önemli amacı, “kamu yararına uygun olarak tüketicinin sağlık ve güvenliği ile ekonomik çıkarlarını koruyucu, zararlarını tazmin edici, hususları düzenlemektir.” (TKHK.m.1) Dolayısıyla kanunun ilk amacının, tüketici çıkarlarını gözetmek olduğu aşikar olmasına rağmen bu arzu karşısında karşı tarafın (satıcı) çıkarları hiçe sayılamaz.

Örneğin, yaklaşık 50.000-TL ye sıfır kilometre olarak satın alınan ve araç tüketicinin eline geçmeden önce, aracın bir bölümünde yapılan boyama işleminin (ayıp) araçta 1.500 TL. tutarında değer kaybına neden olacağı anlaşılan bir davada, Tüketici Mahkemesince, bedel iadesine karar verilmiş, Yargıtay Hukuk Genel Kurulu ise bu kararı, “ayıbın öneminin aracın kullanımına ve beklenen faydaya bir etkisinin olmaması, aracın ayıplı ve ayıpsız değeri arasındaki farkın araç bedeli nazara alındığında azlığı yani karşılıklı menfaatler dengesi ile hukukun temel prensibi olan hakkaniyet kuralları değerlendirilerek ayıp nedeni ile bedel indirimi veya tüketicinin diğer seçimlik haklarını kullanıp kullanmayacağının tesbit edilmesi zorunludur.” şeklindeki ifadeler ile bozmuştur.

Tüketicinin sıfır araçta “bedel iadesi” seçimlik hakkını kullanabilmesinde önemli olan, araçtaki ayıbın, aracın sürekli kullanımına, araçtan beklenen sürekli faydaya etkisinin olup olmadığı, aracın ayıplı ve ayıpsız piyasa değerleri arasındaki farkın ne kadar olduğudur.

Örneğin, aracın boyasındaki ayıp, aracın kullanımına engel olmaz. Yargıtay kararına konu olayda olduğu gibi, yaklaşık 50.000-TL değerindeki bir araçta bulunan boya ayıbının, araçta meydana getirdiği değer kaybının, araç bedeline oranla çok düşük (1.500-TL/50.000-TL = 3/100 = %3) bir miktar olması durumunda tüketicinin, diğer seçimlik hakları olan bedel indirimi ve ücretsiz onarım haklarını kullanması objektif iyiniyet kurallarının gereğidir. Tüketici bu durumda malın ayıpsız misliyle değişimini de isteyemez. Şüphesiz ki, araçtaki ayıbın ne kadar değer kaybına neden olacağı otomotiv konusunda uzman bilirkişi marifetiyle anlaşılacaktır. Özetle, eğer araçtaki ayıp, fatura bedeline nazaran çok düşükse tüketici sözleşmeden dönemez ve bedel iadesi talebinde bulunamaz.

Boyada veya başkaca şekillerde ortaya çıkmış olsun, ayıbın, araçta meydana getirdiği değer kaybının aracın değerine göre daha yüksek olduğu durumlarda (örneğin ayıbın, araç değerinin yüzde 15’ine tekabül eden oranlarda) tüketici, seçimlik haklarından dilediğini (değişim, bedel iadesi, indirim veya onarım) kullanabilir. Yargıtay bu konuda şu ifadelere yer verilmiştir: “…araçtaki bu ayıbın araçta 10.000,00 TL kadar değer kaybına neden olduğu sabit olup mahkemenin kabulü de bu yöndedir. Hâl böyle olunca özellikle araçta meydana gelen değer kaybının aracın değerine göre yüksek oluşu da dikkate alındığında tüketicinin seçimlik haklarından her hangi birini kullanma hakkına sahip olduğu anlaşılmaktadır.” (Yargıtay 13. Hukuk Dairesi, Aralık/2017)

2- Tüketici, garanti süresi içerisinde ortaya çıkan sorunlarda (ayıplarda) onarım hakkını kullanmak zorunda değildir!

Garanti süresi içerisinde araçlarında bir arıza veya sorunla (ayıpla) karşılaşan tüketiciler, ilk iş olarak yetkili servislerin yolunu tutarlar. Yetkili servisler ise bazı durumlarda, tüketicilere, ya araçta bir sorun olmadığını ya da sorunun kullanıcı hatası olduğunu söyler bazı durumlarda ise aracın önemli parçalarında (motor, şanzıman) ortaya çıkan sorunlarda bu parçayı değiştirmeyi teklif ederler. Oysa ki aracında bir sorunla karşılaşan tüketici onarım hakkını kullanmak zorunda değildir. Onarım hakkı, tüketiciye, kanun gereği tanınan dört seçimlik haktan yalnızca bir tanesidir.

Örneğin, şanzımanı veya turbosu arızalı bir araçta tüketici, şanzımanın değiştirilmesini (onarım) ve aracın kaybedeceği değeri isteyebileceği gibi fatura bedelinin kendisine iadesi koşuluyla sıfır kilometre aracın satıcıya iadesi talebinde de bulunabilir. Buradaki sorun, servisin bu talebi kabul etmemesinde ortaya çıkmaktadır. Bu gibi durumlarda da hukuki yollara başvurmak gerekir.

3- “Sıfır Araçta Bedel İadesi” Hakkı Kimlere Karşı Kullanılabilir?

Otomobilin ayıplı olduğunun anlaşılması durumunda tüketicinin, 4 adet seçimlik hakkından biri olan, “sözleşmeden dönerek bedelin iadesi” hakkı, sadece, aracın sıfır kilometre olarak satışını yapan satıcıya karşı kullanılabilir. Aracın üreticisine veya ithalatçıya karşı kullanılamaz.

4- Bedel iadesi talebinin gereği ne kadar sürede yerine getirilmelidir?

Sözleşmeden dönme (sıfır araçta bedel iadesi) hakkı, bu hakkın kullanıldığının satıcıya bildirilmesinden sonra, satıcı için bedelin derhal iadesi yükümlülüğünü doğurur. Ücretsiz onarım veya malın ayıpsız misli ile değiştirilmesi haklarını kullanan tüketiciye karşı, satıcıya veya diğer sorumlulara tanınan süre, sözleşmeden dönme hakkında tanınmamıştır.

5- Bedel iadesi talebinin gereği yerine getirilmezse ne yapılması gerekir?

Tüketici, sözleşmeden dönme hakkını kullandığını bildirerek ödediği bedelin iadesini talep etmesine rağmen, satıcı bedeli iade etmezse ne olacaktır? Malda bir ayıpla karşılaşan tüketici, sözleşmeden dönme hakkını kullandığını satıcıya bildirilmesine rağmen, satıcı satım bedelini iade etmiyorsa, satıcıya karşı, ürünün fatura bedeline göre tüketici hakem heyetine veya tüketici mahkemesine başvurabilir. Usulüne uygun hareket edilirse tüketiciler, fatura bedelini, bu bedelin 1/5 oranda fazlasıyla tahsil edebilirler.

6- Mahkeme verilecek karar nedir? Nasıl Uygulanır?

Dava sonunda mahkeme, tüketiciyi haklı bulursa, satışa konu sıfır aracın fatura bedelinin tüketiciye verilmesine ve tüketicinin elindeki ayıplı aracın da satıcıya (takyidattan ari olarak) iadesine karar verecektir.

Takyidat; haciz, rehin, ipotek gibi sınırlamaları ifade eder. Yargılama sırasında yapılacak araştırma ile, araç üzerinde haciz veya rehin bulunduğu anlaşılırsa, misliyle değişim kararı verilemez. Yargılama sırasında yapılacak araştırmada, araç üzerinde takyidat bulunmasa dahi (daha sonradan oluşabileceği ihtimali gözetilerek) takyidattan ari (arındırılmış, takyidatsız) şekilde iade edilmesi gerektiği belirtilmelidir.

Eğer tüketici, bu aracı, bağlı krediyle satın alınmışsa, araç üzerinde taşıt kredisi sözleşmesi sebebiyle bulunan rehni kaldırması gerekmez. Konuyla ilgili olarak Bağlı Kredi (Taşıt/Konut) Sözleşmeleri ve Kredi Veren Kurumun Ayıptan Sorumluluğu makalemizi inceleyebilirsiniz.

7- Mahkemece, aracın fatura bedelinin tüketiciye iadesine karar verilmesine rağmen, satıcı bu karara uymuyorsa ne yapılır?

Mahkeme kararlarının infazı ilamlı icra yoluyla olur. Dolayısıyla satıcı, mahkeme kararının gereğini yerine getirmek durumundadır. Yerine getirmezse mahkeme kararı devlet zoruyla infaz ettirilir.

8- Ayıplı ve satıcıya iade edilecek aracın yıpranmış olması, tüketiciye iade edilecek fatura bedelini düşürmez!

Tüketicinin, ayıplı olduğundan bahisle, sözleşmeden dönerek bedelinin iadesini istediği araç, yıllar içinde kilometre yapmış ve yıpranmış olabilir. Tüketicinin vekili olarak yer aldığımız davaların neredeyse hepsinde, satıcı şirketlerin, aracın yıpranma payının düşülmesi gerektiğine dair savunmalarını görüyoruz. Fakat aracın yaptığı kilometre veya yıpranma payı kesinlikle satış bedelinden düşülmez. Yüksek Yargıtay, aracın yaptığı kilometre başına bir hesaplama yapılarak, fatura bedelinden düşülmesi gerektiği yönündeki hatalı görüşünden artık vazgeçmiştir.

Örneğin konuya ilişkin yeni tarihli bir Yargıtay kararında, “keşif tarihi ve takip tarihi itibariyle aracın yıpranma payı düşüldükten sonra, aracın piyasa rayiç değerini belirleyen bilirkişi raporu hükme esas alınarak sonuca gidilmesi isabetsizdir” denilmiştir.

Kaza vb. sebeplerden dolayı araçta meydana gelen değer kaybı fatura bedelinden düşülür:

Ayıplı araç tüketicinin kullanımında iken, tüketici bu araçla kaza veya kazalara karışmış olabilir. Bu gibi durumlarda araçta meydana gelen değer kaybı bilirkişi marifetiyle tespit edilir ve bu değer tüketici tarafından satıcıya ödenir. Daha doğru bir ifade ile bu değer kaybı, satıcının ödeyeceği fatura bedelinden düşülür.

Yargıtay bu konuda, “Kaza nedeniyle araçta değer kaybı meydana geldiği kuşkusuzdur. Hal böyle olunca, mahkemece davacının yaptığı kazalar nedeniyle araçta oluşan değer kaybı araç konusunda uzman bir bilirkişi yada bilirkişi kurulundan alınacak raporla belirlenerek belirlenen bu bedelin ödenmesi şartı ile …” şeklinde karar vermiştir.

9- Ayıplı aracın bedeli tüketiciye iade edilmeden, tüketicinin bu aracı satıcıya iade etme zorunluluğu yoktur!

10- Ayıplı araç tüketici tarafından kullanılmaya devam ediyorsa (iade edilmemiş ise) satım bedeline faiz işlemez.

Malum olduğu üzere, araçlarda görülen ayıpların hepsi, aracın kullanılmasını engellemez. Örneğin yağ eksilten bir araç, yağ eklenerek dahi olsa kullanılabilir. Tüketici, bedeli iade alana kadar ayıplı aracı satıcıya geri teslime zorlanamayacağından bu gibi durumlarda, araç halen daha tüketici tarafından kullanılıyorsa, satış bedeline de faiz işlemeye başlamaz. Aracın ayıp nedeniyle kullanılamaması veya ayıplı aracın satıcıya iadesi durumunda bu (kullanılamaz hale geldiği veya satıcıya teslim edildiği) tarihten itibaren faiz talep edilebilir.

Görüldüğü üzere, satış bedeline faiz işletilebilmesi için, aracın ayıp nedeniyle kullanılamaz duruma gelmesi gerekir ya da satıcıya iadesi sağlanmalıdır.

Örnek olması açısından Yargıtay 13. Hukuk Dairesinin bu konuda, 2017 yılında verdiği kararındaki ifadelere bakalım:

“Dava, malın ayıplı olması nedeniyle bedel iadesi istemine ilişkindir. Dava konusu araç davacı tarafından halen kullanılmakta olup, iade edilmediğine göre, davacı ancak aracın iade tarihinden itibaren faiz talep edebileceği halde mahkemece dava tarihinden itibaren faize hükmedilmesi usul ve yasaya aykırı olup, bozmayı gerektirir. … kararın hüküm fıkrasının 4. bendinde faiz başlangıcı olarak belirtilen “dava tarihinden” sözlerinin hükümden çıkartılarak yerine “dava konusu aracın iade edildiği tarihten” sözlerinin yazılmasına … oybirliğiyle karar verildi.

11- Satış bedelini iade alan tüketici, bununla yeni bir araç alamıyorsa ne olacak?

Tüketici, sıfır olarak satın aldığı araçta “bedel iadesi” seçimlik hakkı ile birlikte diğer zararlarını da talep edebilir. Örneğin, tüketici, 2017 yılında sıfır kilometre bir aracı, bayiden, 100.000-TL bedel ile satın almış, daha sonra bu araçta bir ayıpla karşılaşmış ve sözleşmeden dönerek bedel iadesi talebinde bulunmuş olsun. Mahkeme, tüketiciyi haklı bulursa, bedelin iadesine karar verecek fakat tüketici sadece 100.000-TL elde edecektir. Dava sonuçlanıp tüketici satış bedeli olan 100.000-TL’yi elde edene kadar aracı teslim etme zorunluluğunda olmadığından faiz de alamayacaktır. 100.000-TL’yi bayiden geri alan tüketici, araç piyasasının artmış olması sebebiyle, aynı aracın sıfırını veya ikinci elini 100.000-TL’ye satın alamıyorsa bu durumda davayı kazanan tüketicinin hiçbir maddi menfaat elde edememesi söz konusu olur.

Hakim talepten fazlasına karar veremeyeceğinden, tüketicinin haklarını en iyi şekilde koruyabilmek açısından, dava dilekçesinin doğru düzenlenmesi gerekir. Uygulamada karşılaşabilecek sorunların önüne geçmek için mutlaka uzman bir avukatın yardımı alınmalıdır.

Bu makalemizde, sıfır kilometre araç satın almış ve daha sonra aracında bir sorun veya arıza meydana gelmiş kişilerin kullanabilecekleri seçimlik haklarından, bedelin iadesi hakkını anlatmaya çalıştık. Tüketicinin diğer hakları ile ilgili detaylı bilgileri diğer makalelerimizde bulabilirsiniz:

Misliyle Değişim Hakkı

Sıfır Araçta “Ücretsiz Onarım” Hakkı / Tüketici Hakları

Eğer sizler de, bu makalemizde anlatılan veya benzeri problemler yaşamaktaysanız, ülke geneline yayılan çalışma arkadaşlarımız ile sizlere yardımcı olabiliriz. Bunun için “Bize Ulaşın” bölümünü kullanabilirsiniz.

Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Alıntı yaptığınıza ilişkin link vermek suretiyle makalemizi paylaşabilirsiniz. Kaynak belirtmeksizin makalelerimizden alıntı yapılması durumunda yasal işlem başlatılmaktadır.

¹ ARAL Fahrettin, AYRANCI Hasan, Borçlar hukuku Özel Borç ilişkileri Yetkin Yayınları, Ankara, 2014, 10.Baskı, Sh. 119

² KAHVECİ Nalan; Taşınır Satımında Ayıplı Mal Nedeniyle Tüketicinin Sözleşmeden Dönmesi, Adalet Yayınevi, Ankara, 2014, 1.Baskı, Sh.9

³ ARAL, Fahrettin, AYRANCI Hasan, Borçlar Hukuku Özel Borç ilişkileri Yetkin Yayınları, Ankara, 2014, 10.Baskı, Sh. 119

Google
5.0
Based On 5 Reviews